Η κριτική σκέψη απέναντι στην καπιταλιστική Λερναία Ύδρα

«Είμαστε εδώ, είμαστε ζαπατίστας. Για να μας δουν, καλύψαμε το πρόσωπο. Για να μας ονομάσουν, αρνηθήκαμε το όνομά μας. Στοιχηματίζουμε στο παρόν για να έχουμε μέλλον, και για να ζήσουμε, πεθαίνουμε. Είμαστε ζαπατίστας, στην πλειοψηφία μας ιθαγενείς με ρίζες από τους Μάγιας, και δεν ξεπουλιόμαστε, δεν παραδινόμαστε, δεν υποτασσόμαστε.

Είμαστε εξέγερση και αντίσταση. Είμαστε μια από τις πολλές βαριοπούλες που θα συντρίψουν τα τείχη, είμαστε ένας από τους πολλούς ανέμους που θα σαρώσουν τη γη και ένας από τους πολλούς σπόρους που θα γεννήσουν άλλους κόσμους.

Είμαστε ο Ζαπατιστικός Στρατός Εθνικής Απελευθέρωσης

Την 1η Γενάρη του 1994, χιλιάδες εξεγερμένοι ιθαγενείς ζαπατίστας, άντρες και γυναίκες χωρίς πρόσωπα, από τα Υψίπεδα, το Βορά και τη Σέλβα της Chiapas κηρύσσουν τον πόλεμο στην εξουσία του χρήματος και καταλαμβάνουν πόλεις και χωριά της πολιτείας του νοτιοανατολικού Μεξικού. Το Ya Basta γίνεται η κραυγή της «εξέγερσης της αξιοπρέπειας» των από κάτω, των αποκλεισμένων, των «κανείσμια» για το σύστημα και την εξουσία. Αυτή η ρωγμή στο άρρηκτο τείχος του καπιταλισμού καταφέρνει να αποδομήσει στην πράξη το ιδεολογικό μύθευμα του «τέλους της ιστορίας», να ανακόψει την επέλαση της παραίτησης και της ήττας και να αναζωπυρώσει την ελπίδα, προκαλώντας και ανατρέποντας, παράλληλα, θεωρίες, προγράμματα και πρακτικές που μέχρι τότε κυριαρχούσαν σε όλες τις επαναστατικές διεργασίες.

Γεννιέται, έτσι, ένα αυτοχειραφετημένο κίνημα το οποίο απορρίπτει το ρόλο του «επαίτη» και αποφασίζει να εξεγερθεί ενάντια στο σύστημα και σε κάθε μορφής εξουσία και κυριαρχία, χαράσσοντας την δική του πολιτική πορεία έξω και πέρα από το κράτος.

«Γιατί για μας τους άντρες και γυναίκες Ζαπατίστας είναι ξεκάθαρο ότι δεν είμαστε ζητιάνοι ή άχρηστοι που ελπίζουν ότι τα πάντα θα λυθούν μόνα τους. Είμαστε λαοί με αξιοπρέπεια, με αποφασιστικότητα και συνείδηση στον αγώνα για την πραγματική ελευθερία και δικαιοσύνη για όλες, για όλους, για ολόες. Ανεξάρτητα από το χρώμα, τη φυλή, το φύλο, τη θρησκεία, το ημερολόγιο ή τη γεωγραφία τους.»

Προχωράμε ρωτώντας

Στη ζαπατιστική εξέγερση η θεωρία και η πράξη αλληλοτροφοδοτούνται, ακολουθώντας όμως μια διαφορετική πορεία από αυτή που γνωρίζαμε ως τότε: η θεωρία ως προϊόν ανάλυσης, μελέτης και ερμηνείας της πραγματικότητας, είναι αλληλένδετη με την πράξη, και στοχεύει «στο να την εξηγήσουμε, να την γνωρίσουμε, να την καταλάβουμε, για να την αλλάξουμε» και να δημιουργήσουμε μια άλλη. «Ούτε θεωρία χωρίς πράξη, ούτε πράξη χωρίς θεωρία». Ο λόγος ριζώνει στην πράξη, είναι λόγος που δρα αλλά και δέσμευση. «Εμείς πιστεύουμε πως ο λόγος αφήνει ίχνη, τα ίχνη χαράσσουν πορείες, οι πορείες απαιτούν ορισμούς και δεσμεύσεις.». Έτσι η επανάσταση ως έννοια παύει να είναι κάτι στατικό και κατεστημένο και μετατρέπεται σε ερώτημα, σε μια διαρκή διαδικασία ανατροπής, όχι σε κάποιο μακρινό μέλλον αλλά στο τώρα.

Αυτή η πορεία καθορίζεται από το ίδιο το υποκείμενο, τις εξεγερμένες κοινότητες, μέσα από τις συνελεύσεις τους, χωρίς να ακολουθεί/υπακούει στην πολιτική γραμμή που ορίζει κάποια ηγεσία ή διοίκηση. Το «εμείς», αυτή η συλλογική καρδιά, σκέψη και πράξη των ζαπατιστικών λαών θα χτίσει την ελευθερία του «με τον ίδιο τρόπο που φυτεύεται, χτίζεται και αναπτύσσεται κάτι, δηλαδή από τα κάτω».

Αυτονομία - Αντίσταση - Εξέγερση

«Η αυτονομία δεν μπορεί να εξηγηθεί με μια λέξη αλλά μιλώντας για τις διάφορες όψεις της, το δικαίωμα στη ζωή, στην πολιτική, στη δικαιοσύνη, στην ελευθερία, στη δημοκρατία, στην υγεία, στην εκπαίδευση, στο έδαφος...Δεν υπάρχει εγχειρίδιο ή βιβλίο. Είναι ένα σχολείο όπου μαθαίνουμε συνεχώς - και μέσα από λάθη - με βάση την εμπειρία και τις αποφάσεις των λαών.»

Σε όλη τη μακρά πορεία τους οι ζαπατίστας επαναλαμβάνουν συνεχώς πως βασική προϋπόθεση για να μετατραπεί η οργή σε αντίσταση και εξέγερση είναι η οργάνωση. Μια οργάνωση που γεννήθηκε από τη συνάντηση διαφορετικών εθνοτικών ομάδων που όχι μόνο δεν συγκρούονται μεταξύ τους αλλά αγωνίζονται από κοινού για την οικοδόμηση της αυτονομίας δε θα μπορούσε παρά να προτάσσει τη συλλογικοποίηση και τη συντροφικότητα μέσα από το σεβασμό στο διαφορετικό, στον άλλο, στην άλλη, στοην άλλοη, και να απορρίπτει λογικές ομογενοποίησης, πρωτοπορίας και ημεγονισμού. Αυτός ο συλλογικός βηματισμός δημιουργήθηκε χάρη στην πολιτική συνείδηση που αναπτύχθηκε παράλληλα με τον τρόπο οργάνωσης της ζωής τους.

Στη ζαπατιστική αυτονομία, κυρίαρχο όργανο είναι η συνέλευση των κοινοτήτων, ως χώρος λήψης αποφάσεων αλλά και συγκρότησης συνειδήσεων, πολιτικοποίησης και διάχυσης της γνώσης. Το «διοικούμε υπακούοντας» των ζαπατίστας, το οποίο βρίσκει την έκφραση του στις 7 αρχές (υπακούμε και δεν διατάζουμε, εκπροσωπούμε και δεν υποκαθιστούμε, δημιουργούμε και δεν καταστρέφουμε, υπηρετούμε και δεν υπηρετούμαστε, πείθουμε δεν υπερισχύουμε, κατεβαίνουμε και δεν ανεβαίνουμε, προτείνουμε και δεν επιβάλλουμε) που διέπουν τα αυτόνομα συμβούλια των κοινοτήτων, των δήμων και των περιφερειών γίνεται η καρδιά του ζαπατιστικής εξέγερσης και αντίστασης και ο πυρήνας της οργανωτικής της δομής αφού, με την ισότιμη συμμετοχή όλων στην άσκηση της πολιτικής, στοχεύει στην κατάργηση των όποιων διακρίσεων και σχέσεων εξουσίας. Με την εκ περιτροπής συμμετοχή στα Συμβούλια Καλής Διακυβέρνησης, στα συμβούλια των αυτόνομων δήμων και κοινοτήτων η διοίκηση παύει να αποτελεί αποκλειστική γνώση ή ευθύνη μια μικρής κάστας ανθρώπων, «ειδικών», και γίνεται κτήμα όσο το δυνατόν περισσότερων. Στην ουσία πρόκειται για μια διαδικασία όπου «ολόκληρες κοινότητες μαθαίνουν να διοικούν», δηλαδή να φροντίζουν για την υλοποίηση των αποφάσεων των συνελεύσεων.

Σε αυτό τον αγώνα οι γυναίκες με τη συνεχή, επίπονη, ακούραστη και πολυεπίπεδη πάλη τους ενάντια στην «τριπλή καταπίεση», ταξική, φυλετική και έμφυλη, αναδεικνύονται σε βασικό πυλώνα της αντίστασης. Γιατί πρέπει να αντιμετωπίσουν όχι μόνο τις επιθέσεις, κατασταλτικές, ιδεολογικές, πολιτικές και οικονομικές του κράτους και του συστήματος, αλλά και να συγκρουστούν με την πατριαρχική ηθική των συντρόφων τους. Ανατρέποντας αντιλήψεις αιώνων, διεκδικούν με δυναμισμό και αποφασιστικότητα τη θέση τους, ως comandantas, αντάρτισσες, πολιτοφύλακες, μέλη αυτόνομων συμβουλίων, λειτουργοί εκπαίδευσης, υγείας, tercias compas κλπ, δίπλα στον άντρα σύντροφό τους στον κοινό αγώνα για την κοινωνική απελευθέρωση,

«Αυτό που εμείς θέλουμε είναι η ελευθερία μας που κανείς δεν μας τη χάρισε, την κατακτήσαμε με αγώνα χύνοντας ακόμα και το αίμα μας.

Πιστεύεις ότι όταν καταφτάσουν οι δυνάμεις των καινούργιων κακών κυβερνήσεων, οι παραστρατιωτικοί τους, οι εθνοφύλακές τους θα τους δεχτούμε με τιμές, με ευγνωμοσύνη και χαρά;

Όχι! Θα τους δεχτούμε με αγώνα και να δούμε εάν έτσι μάθουν τι σημαίνει γυναίκα ζαπατίστας, που δεν πουλιέται, δεν παραδίνεται, δεν υποτάσσεται.»

Ο αντικαπιταλισμός των ζαπατιστικών κοινοτήτων δεν περιορίζεται μόνο στην ανάκτηση των μέσων παραγωγής, της γης, και την υπεράσπιση της συλλογικής ιδιοκτησίας (εχίδο), αλλά προχωρά στην οργάνωση της συλλογικής εργασίας και στη δημιουργία νέων κοινωνικών και παραγωγικών σχέσεων. Το έδαφος και η αυτονομία - η γη και η ελευθερία - αποτελούν το σημείο εκκίνησης.

«Τώρα το βασικό μέσο παραγωγής μας, η γη, είναι στα χέρια μας. Έτσι μπορούμε να δημιουργήσουμε και όλα τα άλλα για το λαό μας. Αυτόνομα σχολεία, νοσοκομεία, ιατρεία κλπ . Δουλεύουμε με τρόπο κοινοτικό, τοπικό, κατά περιοχές ή δήμους, σχηματίζοντας συλλογικότητες εργασίας και κοοπερατίβες.»

Η αυτόνομη μορφή οργάνωσης των ζαπατίστας καθορίζει όχι μόνο τους τρόπους διοίκησης και λειτουργίας των συμβουλίων αλλά την ίδια τη ζωή, μια ζωή έξω από το σύστημα, στις πιο βασικές καθημερινές της εκφράσεις: τη σχέση γυναίκας-άντρα, τη σχέση των ανθρώπων με τη φύση, των αυτόνομων ζαπατιστικών κοινοτήτων με τις μη ζαπατιστικές ή κομματικές, τη σχέση παιδαγωγού μαθητή, θεραπευτή - ασθενή, τη σχέση των ανθρώπων με τα μέσα παραγωγής.

Οι διάφορες εκφάνσεις της αυτονομίας, στην υγεία, την εκπαίδευση, τις συλλογικές εργασίες, τη δικαιοσύνη, τους tercios compas κ.λπ αποτελούν απλώς κομμάτια της συνολικής εικόνας που λέγεται ζαπατισμός, τα οποία συνδέονται τόσο μεταξύ τους -ενυπάρχει το ένα στο άλλο - όσο και με το σύνολο. Η άλλη υγεία ή εκπαίδευση δεν αναπαράγει τον καπιταλιστικό τρόπο θεώρησης και αντιμετώπισης της ασθένειας ή μετάδοσης γνώσεων. Δεν υπάρχει η εξουσία του γιατρού απέναντι στον ασθενή, ή του δασκάλου στο μαθητή, ούτε διαχωρισμός διανοητικής και χειρωνακτικής εργασίας, αφού η γνώση παύει να είναι προνόμιο κάποιων λίγων και γίνεται κτήμα της κοινότητας.

«Ο αγώνας μας δεν είναι τοπικός, ούτε περιφερειακός, ούτε καν εθνικός. Είναι παγκόσμιος. Γιατί είναι παγκόσμιες οι αδικίες, τα εγκλήματα, οι λεηλασίες, οι απαξιώσεις, οι εκμεταλλεύσεις. Αλλά παγκόσμια είναι και η εξέγερση, η οργή, η αξιοπρέπεια, η δίψα να γίνουμε καλύτερες και καλύτεροι.»

Το «εμείς» των ζαπατίστας δεν γνωρίζει γεωγραφικά όρια, αποστάσεις και σύνορα. Η συνάντηση, δηλαδή η αλληλεπίδραση και το μοίρασμα για τη δημιουργία ενός κοινού βηματισμού, διέπει ολόκληρη την πορεία του ζαπατισμού.

Από την πρώτη στιγμή επέλεξε να συμπορευθεί με τους από κάτω από κάθε γωνιά του πλανήτη που αγωνίζονται χωρίς να περιμένουν κάποια πρωτοπορία, κόμμα, αρχηγό ή ηγεσία να τους καθοδηγήσει, ένα παγκόσμιο επαναστατικό πρόγραμμα να τους οργανώσει ή μια θεωρία που δε θα έχει προκύψει από τα δικά τους όνειρα και τις δικές τους ανάγκες για να την ακολουθήσουν.

Με αυτοοργανωμένα αντισυστημικά κινήματα που αντιμάχονται τις λογικές της υποταγής, της διαπραγμάτευσης, της διαμεσολάβησης και της ανάθεσης, και όχι μόνο δεν επιδιώκουν να καθίσουν στην καρέκλα της εξουσίας αλλά αγωνίζονται να την καταστρέψουν. Τον Ιούνιο του 2005, με τη δημοσιοποίηση της Έκτης διακήρυξης της Selva Lacandona της «πιο τολμηρής και πιο ζαπατιστικής από όλες τις πρωτοβουλίες μας» - οι ζαπατίστας προτείνουν τη συγκρότηση ενός «εμείς» που θα γεννηθεί μέσα από τη συνάντηση, την αλληλεπίδραση και τη σύνθεση των αγώνων των από κάτω που «δεν ξεπουλιόνται, δεν παραδίνονται, δεν υποτάσσονται» στο Μεξικό και στον κόσμο. Προτείνουν την «παγκοσμιοποίηση της εξέγερσης».

«Με την Έκτη, επιτέλους, βρήκαμε αυτόν που κοιτά κατά πρόσωπο και μας χαιρετά και μας αγκαλιάζει και αυτό κάνουμε. Με την Έκτη, επιτέλους, βρήκαμε εσάς. Κάποιον που καταλάβαινε ότι δεν αναζητούσαμε ούτε βοσκούς για να μας καθοδηγήσουν ούτε κοπάδια για να τα οδηγήσουμε στην γη της επαγγελίας. Ούτε αφεντικά ούτε σκλάβους. Ούτε ηγέτες ούτε ανεγκέφαλες μάζες».

Συμμετέχοντας στην Έκτη, αυτοίες οι διαφορετικοίες, οι «κανείσμια» για τον Τύραννο, που απεχθάνονται την ομοιογένεια και δημιουργούν κοινούς τόπους ελευθερίας και ισότητας με σεβασμό στην διαφορετικότητα βρήκαν στους ζαπατίστας το συνοδοιπόρο, τον σύντροφο σε αυτήν την μακρόχρονη και ανηλεή πάλη ενάντια στη καπιταλιστική Λερναία Ύδρα.

«Η Έκτη είναι ένα κάλεσμα των ζαπατίστας. Καλώ δεν σημαίνει ενώνω. Δεν προσπαθούμε να ενώσουμε κάτω από κάποια καθοδήγηση είτε ζαπατιστική είτε οποιασδήποτε άλλης πολιτικής τάσης. Δεν ψάχνουμε για μέλη, ούτε θέλουμε να στρατολογήσουμε, να υποσκελίσουμε, να προσποιηθούμε, να υποκριθούμε, να εξαπατήσουμε, να καθοδηγήσουμε, να υποτάξουμε, να χρησιμοποιήσουμε. Ο προορισμός είναι ο ίδιος, αλλά ο πλούτος της Έκτης, η δύναμή της βρίσκεται στη διαφορετικότητα, στην ετερογένεια, στην αυτονομία των τρόπων που πορευόμαστε. Προσφέρουμε και θα προσφέρουμε σεβασμό, απαιτούμε και θα απαιτούμε σεβασμό. Η συμμετοχή στην Έκτη δεν προϋποθέτει τίποτε άλλο από το «όχι» που μας καλεί και τη δέσμευση να οικοδομήσουμε τα απαραίτητα «ναι»».

Ο ζαπατισμός δεν είναι δόγμα ούτε μια νέα θρησκεία. Δεν αναζητά οπαδούς για να τους μεταλαμπαδεύσει την πραγματική αλήθεια ούτε πιστούς για να τους οδηγήσει στον επαναστατικό παράδεισο. Δεν μας υποδεικνύει τι πρέπει να κάνουμε, να ανακαλύψουμε, να δημιουργήσουμε, να εφεύρουμε. Δεν προτείνει κάποια στρατηγική ή κάποιο πρόγραμμα οργάνωσης των υπόλοιπων κινημάτων. Δε είναι ούτε θέλει να αναδειχθεί σε πρωτοπορία, ή σε μοντέλο για να το ακολουθήσουμε. Μέσα από την Έκτη μας καλεί να ορίσουμε αυτό το «εξεγερσιακό, αιρετικό, αγενές, ασεβές, ενοχλητικό, άβολο ΟΧΙ » που μας συνδέει, δηλαδή τις αντιστάσεις μας. Και να ανακαλύψουμε, να εφεύρουμε το ΝΑΙ που γεννιέται από αυτό το ΟΧΙ, δηλαδή αυτόν τον άλλο τρόπο, τον άλλο κόσμο, την άλλη κοινότητα που φανταζόμαστε, που θέλουμε, που χρειαζόμαστε, δηλαδή τις εξεγέρσεις μας. Να δουλέψουμε συλλογικά αν και διαφορετικοί. Να αναπτυχθούμε όχι μόνο ως άτομα αλλά και ως συλλογικότητες. Να ανακαλύψουμε τον εχθρό μας, το καπιταλιστικό σύστημα, που σαν τη Λερναία Ύδρα αναπαράγεται και αλλάζει, να καταλάβουμε τους τρόπους που χρησιμοποιεί για να μας υποτάξει, να αναγνωρίσουμε τις μεταλλάξεις του, τους τρόπους αναπαραγωγής του, όχι για να το εξανθρωπίσουμε, να το εξορθολογήσουμε αλλά για να το καταστρέψουμε. Για να κόψουμε το κεντρικό κεφάλι του τέρατος.

«Όσοι προσπαθούν ακόμα να «διορθώσουν» ή να «σώσουν» το σύστημα, στην πραγματικότητα αυτό που μας προτείνουν είναι μια μαζική, παγκόσμια αυτοκτονία, ως μεταθανάτια θυσία στην Εξουσία».

Δεν μπορεί να εξανθρωπιστεί ένα σύστημα, κινητήριος δύναμη του οποίου είναι η καταστροφή, η λεηλασία και ο θάνατος. Και σε αυτό τον ολοκληρωτικό πόλεμο πρέπει να πάρουμε θέση. Ο αγώνας ενάντια στο σύστημα είναι αγώνας για τη ζωή, για την ανθρωπότητα.

Να σπάσουμε τον κλοιό

Πριν από κάθε βήμα και πρωτοβουλία των ζαπατίστας έχει προηγηθεί μια ενδελεχή παρατήρηση, μελέτη, συζήτηση, ανάλυση και ερμηνεία της τοπικής και παγκόσμιας πραγματικότητας και του εχθρού από το σύνολο των κοινοτήτων. Παρατηρούν τα σημάδια από τη «φωλιά του κόρακα αυτού του σκάφους που είναι σύνθεση ημερολογίων και γεωγραφιών» και μας προειδοποιούν. Έρχεται θύελλα και πρέπει να προετοιμαστούμε. Και για άλλη μια φορά μας προτείνουν να αψηφήσουμε το Νόμο των Πιθανοτήτων, τις δημοσκοπήσεις, τον παγκόσμιο συσχετισμό δυνάμεων και να ανοίξουμε αμέτρητες ρωγμές στο τείχος.

Χτίζουν γέφυρες όχι μόνο με τους ιθαγενείς λαούς αλλά με όλους τους από κάτω που δεν ξεπουλιούνται, δεν υποτάσσονται, δεν παραδίνονται «για να φυτευτούν κι άλλοι σπόροι που θα γεννήσουν άλλους κόσμους, για να πληθύνουν οι βαριοπούλες που θα συντρίψουν τα τείχη, για να συναντηθούν με τους υπόλοιπους ανέμους από τα κάτω που θα σαρώσουν τη γη» και δίκτυα που θα συνδέσουν τα νησιά του αρχιπελάγους των αντιστάσεων και των εξεγέρσεων σε κάθε γωνιά του κόσμου και θα σπάσουν τον κλοιό.

Οι ιθαγενείς ζαπατιστικοί λαοί μας καλούν να μη φοβηθούμε τον Τύραννο, να ανακαλύψουμε τη φθαρτότητά του. Αυτό ήταν το μήνυμα της 17ης Αυγούστου 2019. Παρά τη στρατιωτική, πολιτική και οικονομική πολιορκία, τις επιθέσεις, τις συκοφαντίες, την περιφρόνηση, το ρατσισμό κατάφεραν για άλλη μια φορά στην ιστορία τους να διαψεύσουν όλους «τους νέους φαιοχίτωνες της νέας λαϊκής θρησκείας» του συστήματος που προσπάθησαν να τους «εξαφανίσουν» και να «επιβάλλουν την κάθαρση από εκείνους που αντιστρατεύονται την τάξη, την πρόοδο και την ανάπτυξη», σπάζοντας τον κλοιό, ανακτώντας νέα εδάφη και δημιουργώντας 11 νέα Κέντρα Αυτόνομης Αντίστασης και Ζαπατιστικής Εξέγερσης, δηλαδή 7 νέα καρακόλ και 4 Αυτόνομους Εξεγερμένους Ζαπατιστικούς Δήμους.

Εισαγωγή από το βιβλίο «Η κριτική σκέψη απέναντι στην καπιταλιστική Λερναία Ύδρα Ι - Συμμετοχή της Επιτροπής Έκτη του EZLN». Το βιβλίο είναι προϊόν συλλογικής δουλειάς της Αυτοοργανωμένης Ελευθεριακής Συνέλευσης Paliacate Zapatista. Τα έσοδα από την πώληση τους θα διατεθούν για τη στήριξη του EZLN και των αυτόνομων ζαπατιστικών κοινοτήτων.

Τηλ. επικοινωνίας: 6943 059 220 - e-mail: paliacatezapatista@gmail.com

Υ.Γ. Σε αρκετά σημεία του ζαπατιστικού λόγου συναντάμε όρους όπως συντροφόισσες, άλλοη κλπ οι οποίοι χρησιμοποιούνται είτε για να δηλώσουν μια διαφορετική σεξουαλική ταυτότητα είτε όταν αναφέρονται γενικά στον άνθρωπο, ανεξαρτήτως φύλου και σεξουαλικής ταυτότητας, για να απαλείψουν κάθε μορφή γλωσσικού σεξισμού.